Hình ảnh Việt Nam cuối thế kỷ XIX trong du ký Du ngoạn vòng quanh châu Á trên lưng ngựa của Konstantin Vyazemsky: Tiếp cận hình tượng học

Abstract

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều cuốn sách do người Pháp viết về Việt Nam giai đoạn khai thác thuộc địa được dịch và xuất bản trong nước. So với các văn bản này, cuốn Du ngoạn vòng quanh châu Á trên lưng ngựa của Bá tước Konstantin Vyazemsky, trong đó có phần Nhật ký Việt Nam năm 1892, đem lại những thông tin có phần khác biệt. Khác biệt này chủ yếu đến từ yếu tố tác giả: Vyazemsky là một nhà du hành độc lập người Nga, thực hiện chuyến đi hoàn toàn vì đam mê khám phá, không bị thúc đẩy bởi các động cơ chính trị, như ông luôn chủ trương trong mọi cuộc viễn du của mình. Bài viết này chọn hướng tiếp cận hình tượng học để phân tích hình ảnh Việt Nam trong sự tiếp nhận của tác giả cuốn du ký đặc biệt này. Hình tượng học văn học “nghiên cứu nguồn gốc và chức năng các khắc họa mô tả về đất nước khác, con người khác như chúng được thể hiện trên văn bản, đặc biệt thông qua cách chúng được trình bày trong các tác phẩm văn học, kịch, trường ca, du ký và tiểu luận” (Beller và cộng sự 2007: 7). Bài viết triển khai ba vấn đề: i. Xác định các quan niệm và khái niệm cơ bản trong nghiên cứu hình tượng học; ii. Giới thiệu về du ký Việt Nam của người Nga cuối thế kỷ XIX; iii. Phân tích hình ảnh Việt Nam trong du ký Du ngoạn vòng quanh châu Á trên lưng ngựa như là khách thể nhận thức (perception) của tác giả qua các phạm trù then chốt của hình tượng học.

Ngày nhận 29/01/2021; ngày chỉnh sửa 29/3/2021; ngày chấp nhận đăng 30/8/2021