Nhận thức rõ thêm về kênh Thoại Hà (An Giang) qua một số tài liệu tiếng Pháp

Abstract

Năm 1817, Thoại Ngọc Hầu nhận trấn thủ trấn Vĩnh Thanh, kiêm quản trấn Hà Tiên. Việc làm đầu tiên của ông khi đến vùng đất này là huy động nhân dân đào kênh Thoại Hà năm 1818. Trải qua thời gian, nhất là trong thời Pháp thuộc, kênh Thoại Hà không chỉ tiếp tục được nạo vét, mở rộng, mà còn định vị những giá trị mới trong thuỷ nông, giao thông, thương mại và biên phòng, là hiện thân của sức lao động sáng tạo của các lớp dân cư, minh chứng cho chính sách trọng nông để phát triển nông nghiệp. Dòng kênh này cũng thu hút sự quan tâm khảo cứu của chính quyền thực dân Pháp và giới nghiên cứu nước ngoài (chủ yếu là học giả sử dụng tiếng Pháp), được thể hiện trong các hồ sơ lưu trữ và các công trình nghiên cứu từ giữa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Nguồn tài liệu bằng tiếng Pháp nói trên đã góp phần phác họa rõ thêm bức tranh sinh động về quá trình hình thành, phát triển và vai trò của kênh Thoại Hà trong khu vực Tây Nam Kỳ lúc bấy giờ. Từ việc vận dụng phương pháp sử liệu học, văn bản học, bài viết so sánh và rút ra nhận xét về giá trị của tài liệu tiếng Pháp trong việc làm rõ thêm quá trình phát triển của kênh Thoại Hà trên các phương diện: i Lịch sử hình thành và các thông tin về kênh Thoại Hà; ii. Tên gọi kênh Thoại Hà thời Pháp thuộc; iii Vai trò của kênh Thoại Hà.

Ngày nhận 21/6/2021; ngày chỉnh sửa 24/9/2021; ngày chấp nhận đăng 28/02/2022