Các khía cạnh xã hội trong hoạt động quản lý rác thải sinh hoạt tại đô thị Việt Nam
Abstract
Hoạt động quản lý rác thải hiệu quả cần nhiều giải pháp mang tính hệ thống và toàn diện, từ các khía cạnh kinh tế, kỹ thuật, công nghệ. Ngoài ra, các giải pháp mang tính xã hội cũng cần được quan tâm triển khai để đảm bảo các chính sách và hoạt động được thực hiện có hiệu quả đối với sự phát triển xã hội nói chung. Mục tiêu của bài viết nhằm hướng đến nhận diện các chiều cạnh xã hội của hoạt động quản lý rác thải. Các khía cạnh xã hội trong bài viết này được tiếp cận theo sự phát triển các cấp độ từ vi mô đến vĩ mô, từ vấn đề của cá nhân (nhận thức, hành vi), đến cấp độ nhóm (nhóm yếu thế và các bên liên quan trong hoạt động quản lý rác thải), cuối cùng là cấp độ quản lý vĩ mô thông qua hệ thống văn bản pháp luật (bao gồm những chính sách, chiến lược vĩ mô đến chính sách cụ thể). Qua việc phân tích các tài liệu về chủ đề quản lý rác thải đô thị ở Việt Nam, bài viết đã phân tích các bình diện xã hội khác nhau trong quá trình quản lý rác thải sinh hoạt. Trên cơ sở đó, phát hiện một số vấn đề xã hội trong hoạt động quản lý rác thải sinh hoạt tại đô thị hiện nay; Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề được nhận diện.
Ngày nhận 29/7/2021; ngày chỉnh sửa 20/8/2021; ngày chấp nhận đăng 30/10/2021
Keywords
References
Anchez DEL Pilar Moreno-S và Investigaci Instituto De. 2006. "Surviving from garbage : the role of informal waste-pickers in a dynamic model of solid-waste management in developing countries". Environment and Development Economics 11: 371–391.
Borghardt Soren. 2018. " Gender Analysis of GIZ project “ Integrated Resource Management in Asian cities : the urban Nexus” - Da Nang , Vietnam" (https://www.unescap.org/sites/default/files/Study_VN_Danang_GenderAnalysis_2018.pdf). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Bộ Tài Nguyên và Môi Trường Việt Nam. 2011. "Báo cáo môi trường quốc gia năm 2011". Thông tin Bảo vệ Môi trường (https://moitruong.com.vn/tai-lieu/bao-cao-moi-truong-quoc-gia-2011-5136.htm) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Bộ Tài Nguyên và Môi Trường Việt Nam. 2019. "Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2019 - Chuyên đề: Quản lý chất thải rắn sinh hoạt". Trang thông tin Cục Quản lý Tài nguyên Nước (http://dwrm.gov.vn/uploads/news/2020_11/bao-cao-hien-trang-moi-truong-2019.pdf). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Bui Nguyen Khanh, Nguyen Thanh Ly, Phan Khanh Duong và Nguyen Anh Thu. 2020. "Legal framework for recycling domestic solid waste in Vietnam : situation and recommendation". E3S Web of Conferences 164:11009.
Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. 2007. “Nghị định số 59/2007/NĐ-CP về Quản lý chất thải rắn”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
(http://chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=22035) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. 2007. “Nghị định số 174/2007/NĐ-CP về Phí bảo vệ môi trường đối với chất thải rắn”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&mode=detail&document_id=48855). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam 2015. “Nghị định số 38/2015/NĐ-CP về Quản lý chất thải và phế liệu”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
(http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=179748). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. 2016. “Nghị định số 155/2016/NĐ-CP về Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
(http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=187259). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Hoàng Ngân. 2020. "Đo lường đóng góp của phụ nữ trong quản lý rác thải". Báo điện tử của Bộ Tài Nguyên & Môi trường
https://baotainguyenmoitruong.vn/do-luong-dong-gop-cua-phu-nu-trong-quan-ly-rac-thai-313401.html) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Hunt Caroline. 1996. "Child waste pickers in India : the occupation and its health risks". Environment and Urbanization 8: 111–118.
Kasia Weina và Nguyen Tuan Luong. 2020. "A peek into the life of informal waste workers in Vietnam during Covid-19" UNDP Việt Nam (https://www.vn.undp.org/content/vietnam/en/home/blog/IWW-2.html) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Kawai Kosuke, Osako Masahiro, Matsui Saburo và Nguyen The Dong. 2012. "Identification of junk buyers’ contribution to recycling of household waste in Hanoi, Vietnam, through a physical composition analysis". Waste management and Research 30: 681-688.
Le Nam Phong, Nguyen Thi Thu Phuong và Zhu Dajian. 2018. "Understanding the Stakeholders’ Involvement in Utilizing Municipal Solid Waste in Agriculture through Composting : A Case Study of". Sustainability 10: 1-32.
Le Thi Thanh Loan, Nomura Hisako, Takahashi Yoshifumi và Yabe Mitsuyasu. 2017. "Psychological driving forces behind households’ behaviors toward municipal organic waste separation at source in Vietnam: a structural equation modeling approach". Journal of Material Cycles and Waste Management 19: 1052–1060.
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam. 2014. "Các tổ chức phi chính phủ đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường". Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (https://lienhiephoi.quangngai.gov.vn/mnews.aspx?id=489). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Lishan Xiao, Sha Huang, Zhilong Ye, Ouwen Zhang và Tao Lin. 2021. "Identifying multiple stakeholders ’ roles and network in urban waste separation management-a case study in Xiamen, China". Journal of Cleaner Production 278: 123569.
Ma Jing và Hipel Keith W. 2016. "Exploring social dimensions of municipal solid waste management around the globe - A systematic literature review". Waste Management 56: 3–12.
Marie Lan Nguyen Leroy và Vuong Chi Cong. 2015. "Solid waste typology and management in Hanoi". Bài trình bày tại Hội thảo báo cáo kết quả dự án Blue Barrels năm 2015, Hà Nội.
Martuzzi Macro, Mitis Francesco và Forastiere Francesco. 2010. "Inequalities , inequities , environmental justice in waste management and health". European Journal of Public Health 20: 21-26.
Mehra Rekha, Thai Thi Ngoc Du, Nguyen Xuan Nghia, Nguyen Ngoc Lam, Truong Thi Kim Chuyen, Bang Anh Tuan, Pham Gia Chan và Nguyen Thi Nhan. 1996. "Women in Waste Collection and Recycling in Hochiminh City". Population and Environment: A journal of Interdisciplinary Studies 18: 187-199.
Ming Feng Tsai, Bui Tat-Dat, Tseng Ming-Lang và Wu Kuo-Jui. 2020. "A causal municipal solid waste management model for sustainable cities in Vietnam under uncertainty: A comparison". Resources, Conservation & Recycling 154: 04599.
Mitchell Carrie L. 2008. "Altered landscapes , altered livelihoods : The shifting experience of informal waste collecting during Hanoi’ s urban transition". Geoforum 39: 2019-2029.
Muhammad M.N và Manu H. 2013. "Gender roles in informal solid waste management in cities of Northern Nigeria: A case study of Kaduna Metropolis". Academic Research International 4: 142–153.
Ngo Kim Chi và Pham Quoc Long. 2011. "Solid waste management associated with the development of 3R initiatives: case study in major urban areas of Vietnam". Journal of Material Cycles and Waste Management 13: 25–33.
Nguyễn Quỳnh. 2021. "TP.HCM: Nhiều lợi ích khi phân loại rác thành 2 loại". Báo Tài Nguyên Môi trường
(https://baotainguyenmoitruong.vn/tp-hcm-nhieu-loi-ich-khi-phan-loai-rac-thanh-2-loai-326410.html) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Nguyễn Tuấn Anh. 2016. Giáo trình Xã hội học Môi trường. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia.
Nguyen Thi Kim Hoa, Nguyen Thi Kim Nhung và Nguyen Thi Nhu Trang. 2016. "Individual’s waste disposal practice in urbanizing cities: The case of Hanoi City, Vietnam". European Journal of Social Sciences 52: 204-215.
Nguyễn Thị Kim Hoa. 2012. Nhận thức, thái độ và hành vi xả rác của người dân đô thị Hà Nội, xây dựng giải pháp dựa trên kinh nghiệm thành phố San Jose, California, Mỹ. Đề tài Nafosted, mã số I3.4-2011-10.
Nguyễn Thị Kim Nhung. 2014a. "Ảnh hưởng của các bên liên quan đến mức độ tham gia của người dân trong hoạt động quản lý rác thải ở Hà Nội". Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia, 30: 16-27.
Nguyễn Thị Kim Nhung. 2014b. "Quản lý rác thải tại hộ gia đình ở Hà Nội hiện nay: thực trạng và vấn đề". Tạp chí Nghiên cứu Con người 5: 48-61.
Nguyễn Thị Kim Nhung. 2015. Sự tham gia của người dân trong hoạt động quản lý rác thải đảm bảo phát triển bền vững đô thị. Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Nguyễn Thị Kim Nhung. 2019. Kiểm soát xã hội đối với hành vi phân loại rác thải của người dân. Đề tài Đại học Quốc gia Hà Nội, mã số QG.19.39.
Nguyen Thi Kim Thai. 2014. "Municipal Solid Waste Management in Vietnam Challenges and Solutions" pp. 355-377 in Municipal Solid Waste Management in Asia and the Pacific Islands: Challenges and Strategic Solutions, edited by A. Pariatamby and M. Tanaka. Singapore: Springer.
Nguyen Thi Phuong Loan, Sharp Alice và Babel Sandhya. 2020. "Challenges and opportunities to approach zero waste for municipal solid waste management in Ho Chi Minh City". APN Science Bulletin 10: 11-17.
Nguyen Tat Thang. 2017. "State of 3Rs in Asia and the Pacific - The Socialist Republic of Viet Nam". United Nations Center for Regional Development (http://www.uncrd.or.jp/content/documents/5686). Truy cập tháng 9 năm 2021.
Nguyen Thi Thu Phuong, Zhu Dajian và Le Nam Phong. 2015. "Factors influencing waste separation intention of residential households in a developing country: evidence from Hanoi, Vietnam". Habitat International 48: 169-176.
Pham Ngọc Bao, Do Thu Nga, Chan Van Quang, Trinh Anh Duc, Liu Chen và Mao Caixia. 2021. "Food waste in da nang city of vietnam: Trends, challenges, and perspectives toward sustainable resource use" Sustainability 13: 7368.
Reed Mark S, Graves Anil, Dandy Norman, Posthumus Helena, Hubacek Klaus, Morris Joe, Prell Christina, Quinn Claire H và Stringer Lindsay C. 2009. "Who ’ s in and why ? A typology of stakeholder analysis methods for natural resource management". Journal of Environmental Management 90: 1933-1949.
Quốc hội. 2014. “Luật Bảo vệ môi trường”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=175357). Truy cập tháng 7 năm 2021
Quốc hội. 2020. “Luật Bảo vệ môi trường”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&mode=detail&document_id=202613). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Taniguchi Yoshikazu và Yoshida Mítuo. 2011. "Public involvement and mobilization for promoting 3R initiative in Hanoi city - lessons from 3R initiative project in Hanoi city 2006-2009" p.1-8 in Proceedings of the 8th Expert Meeting on Solid Waste Management in Asia and Pacific Islands (SWAPI). Tokyo.
Tất Định. 2020. "Hà Nội phân loại rác tại nguồn để tái chế". Báo Vnexpress (https://vnexpress.net/ha-noi-phan-loai-rac-tu-nguon-de-tai-che-4157466.html) Truy cập tháng 7 năm 2021.
Thu Hồng. 2019. "TP HCM đổi cách phân loại rác". Người lao động (https://nld.com.vn/thoi-su/tp-hcm-doi-cach-phan-loai-rac-20191111220107004.htm). Truy cập tháng 9 năm 2021
Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. 2009. “Quyết định số 2149/QĐ-TTg về phê duyệt chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&mode=detail&document_id=92301). Truy cập tháng 7 năm 2021
Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. 2018. “ Quyết định số 491/QĐ-TTg về phê duyệt điều chỉnh Chiến lược Quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050”. Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (http://www2.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/noidungchienluocphattrienkinhtexahoi Truy cập tháng 7 năm 2021.
Tong Dan Yen, Huynh Thi Dan Xuan và Khong Tien Dung. 2021. "Understanding the role of informal sector for sustainable development of municipal solid waste management system: A case study in Vietnam". Waste management 124: 118-127.
Tseng Ming-Lang, Bui Tat-Dat và Lim Ming K. 2021. "Resources , Conservation & Recycling Resource utilization model for sustainable solid waste management in Vietnam : A crisis response hierarchical structure". Resources, Conservation & Recycling 171: 105632.
Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội. 2013. “Quyết định số 61/2013/QĐ-UBND về việc thu phí vệ sinh đối với chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình,cá nhân trên địa bàn Thành phố Hà Nội”. Luật Việt Nam
(https://luatvietnam.vn/thue/quyet-dinh-61-2013-qd-ubnd-uy-ban-nhan-dan-tp-ha-noi-89018-d2.html). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Ủy ban Nhân dân Thành phố Đà Nẵng. 2021. “Kế hoạch số 127/KH-UBND về triển khai phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng”. Thư viện Pháp luật (https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tai-nguyen-Moi-truong/Ke-hoach-127-KH-UBND-2021-phan-loai-chat-thai-ran-sinh-hoat-tai-nguon-Da-Nang-482440.aspx). Truy cập tháng 9 năm 2021.
Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh. 2021. “Quyết định số 09/2021/QĐ-UBND về sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số điều của Quy định quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”. Cổng thông tin điện tử Chính phủ Thành phố Hồ Chí Minh (https://tphcm.chinhphu.vn/09-2021-qd-ubnd). Truy cập tháng 9 năm 2021.
Verma RL, Borongan G, và Memon M. 2016. "Municipal Solid Waste Management in Ho Chi Minh City, Viet Nam, Current Practices and Future Recommendation", Procedia Environmental Sciences 35: 127-139.
Việt Hùng. 2021. "Bất cập trong thu gom rác phân loại tại nguồn ở TPHCM". Báo điện tử VOV (https://vov.vn/xa-hoi/bat-cap-trong-thu-gom-rac-phan-loai-tai-nguon-o-tphcm-855294.vov). Truy cập tháng 9 năm 2021.
Wilson David. 2007. "Development drivers for waste management". Waste management and Research 25:198-207.
Xiao Lishan, Zhang Guoqin, Zhu Yan và Lin Tao. 2017. "Promoting public participation in household waste management : A survey based method and case study in Xiamen city, China". Journal of Cleaner Production 144: 313-322.
Xuân Long. 2020. "Chặn xe chở rác ở Hà Nội, người dân mong sớm nhận được tiền bồi thường, hỗ trợ". Tuổi trẻ online (https://tuoitre.vn/chan-xe-cho-rac-o-ha-noi-nguoi-dan-mong-som-nhan-duoc-tien-boi-thuong-ho-tro-20201026112058038.htm). Truy cập tháng 7 năm 2021.
Zhang Weiqian, Che Yue, Yang Kai, Ren Xiangyu và Tai Jun. 2015. "Public opinion about the source separation of municipal solid waste in Shanghai, China". Waste management and Research 30: 1261-1271.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
=====================================================
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Đại học Quốc gia Hà Nội
ISSN 2354-1172