Đơn vị đạo trong tổ chức quản lý ở khu vực biên giới Tây Nam giữa thế kỷ XVIII – giữa thế kỷ XIX

Abstract

Đạo với tư cách là đơn vị quân quản và đơn vị hành chính ra đời, tồn tại gắn liền với quá trình thâu thuộc, khai phá, xác lập và khẳng định chủ quyền của các chúa Nguyễn và vương triều Nguyễn ở khu vực biên giới Tây Nam¹. Sự tồn tại của cấp đạo thể hiện bước quá độ, giai đoạn chuyển tiếp từ đơn vị bán hành chính thành đơn vị hành chính (cấp huyện) vào giai đoạn cuối thời Đàng Trong - đầu triều Nguyễn ở khu vực có nhiều đặc thù về lịch sử, văn hóa. Trên cơ sở khai thác các nguồn tư liệu, nhất là tư liệu thư tịch và kết quả điều tra điền đã, bài viết này tập trung làm rõ quá trình thiết lập, tồn tại, vai trò và sự chuyển đổi của các đơn vị đạo từ giữa thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XIX ở khu vực biên giới Tây Nam; qua đó góp phần đưa tới những nhận thức đầy đủ, hệ thống hơn về một đơn vị quản lý đặc biệt tồn tại trong giai đoạn lịch sử này.