Bồ Tát giới Tính Định và phiên dịch kinh điển Phật giáo Hán văn bằng chữ Nôm tại Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

Nguyễn Tô Lan

Abstract


Trong giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Bồ Tát giới Tính Định đã tiến hành phiên dịch một hệ các kinh văn Phật giáo viết bằng Hán văn sang tiếng Việt bằng chữ Nôm. Những dịch phẩm này được Tính Định tổ chức khắc mộc bản và in ấn bằng phương thức truyền thống tại chùa Xiển Pháp (Hà Nội), trong đó có nhiều tác phẩm đã được khắc in lại trong một thời gian ngắn. Tính Định đã sử dụng tổ hợp các thể loại văn học chữ Nôm bao gồm cả vận văn và tản văn để dịch toàn bộ một kinh văn hoặc trích dịch những đoạn cần thiết phục vụ tu tập Phật giáo mà chủ yếu là pháp môn Tịnh Độ. Hoạt động phiên dịch, in ấn, và truyền bá kinh điển của Tính Định có thể coi là một trong những cột mốc quan trọng khép lại lịch sử khoảng bẩy thế kỷ của truyền thống dịch thuật kinh điển Hán văn bằng chữ Nôm tại Việt Nam.

Ngày nhận 15/7/2022; ngày chỉnh sửa 05/01/2023; ngày chấp nhận đăng 28/02/2023

DOI.................................



Keywords


Tính Định; phiên dịch; Nôm văn; kinh điển Phật giáo Hán văn; Tịnh Độ.

References


Bia hai mặt (Hán Nôm) Kỷ niệm bi ký 紀念碑記, niên đại 1927, dựng tại Nhà Kỷ niệm, chùa Đồng Dương (Hà Nội).

Các tự kinh bản Ngọc Sơn thiện thư lược sao mục lục 各寺經板玉山善書略抄目錄, VHN, kí hiệu A.1116.

Cư sĩ Nguyễn Văn Quyền. 2022. “Chư kinh diễn âm: Di sản văn hoá đặc sắc của Phật giáo Việt Nam”. Trang 279-288 trong Tập tài liệu Hội thảo khoa học “Tổ Tính Định (1842-1901): Cuộc đời đạo nghiệp và di sản,” tổ chức tháng 3 năm 2022 tại tổ đình Vũ Lăng (Hà Nội).

Chuông chùa Đồng Dương, niên đại 1894, tại chùa Đồng Dương (Hà Nội).

Chưa rõ tác giả. 2015. “越南刻本《龙舒净土文》版本初探”, tại Trung Hoa thủ tàng gia hiệp hội (http://www.sbksc.zcxn.com/html/xsydxszm/0814_320.html). Ngày truy cập 15 tháng 10 năm 2020.

Học Phật. 2022. Chư kinh diễn âm (bản file). https://www.facebook.com/groups/chuaViet/permalink/1730839970600262/. Ngày truy cập 30 tháng 6 năm 2022.

Học Phật. 2022. Chư kinh diễn âm. (https://www.facebook.com/detuhocphat/posts/d41d8cd9/451402020037168/). Ngày truy cập 22 tháng 1 năm 2022.

Lê Mạnh Thát. 2000. Toàn tập Minh Châu Hương Hải. Viện Nghiên cứu Phật học ấn hành.

Lê Mạnh Thát. 2018. Toàn tập Chân Nguyên Tuệ Đăng. Hà Nội: Nhà xuất bản Hồng Đức.

Mai Hồng, Nguyễn Hữu Mùi. 1986. “Tìm hiểu nghề in của ta qua kho sách Hán Nôm.” Tạp chí Hán Nôm 1: 43-55.

“Ngọc Sơn từ kinh thư tàng bản mục lục玉山祠經書藏板目錄,” trong Cao Vương kinh chú giải 高王經註解, VHN, kí hiệu AC. 438.

Nguyễn Đình Hưng. 2020. “Tái dựng lịch sử ngôi chùa Xiển Pháp qua văn bia và tài liệu Hán Nôm liên quan.” Tạp chí Thông tin Khoa học xã hội 4 (448): 20-28.

Nguyễn Quang Hồng. 1998. “Tác phẩm chữ Nôm và các kiểu định danh của chúng”. Trang 207-218 trong Thông báo Hán Nôm học năm 1997. Hà Nội: Viện Nghiên cứu Hán Nôm xuất bản.

Nguyễn Quang Hồng. 2008. Khái luận văn tự học chữ Nôm. Hà Nội: Nhà xuất bản Giáo dục.

Nguyễn Tô Lan (chủ biên), Rostislav Berezkin. 2021. Phật bà bể Nam: Truyện Quán Âm Diệu Thiện tại Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.

Nguyễn Tô Lan (chủ nhiệm). 2020. “Di văn Hán Nôm chùa Xiển Pháp”. Đề tài Nghiên cứu khoa học cấp Cơ sở, Viện Nghiên cứu Hán Nôm.

Phạm Văn Tuấn. 2022. “Từ Thiền phái Tào Động đến Thiền sư Tính Định”. Trang 124-134 trong Tập tài liệu Hội thảo khoa học “Tổ Tính Định (1842-1901): Cuộc đời đạo nghiệp và di sản,” tổ chức tháng 3 năm 2022 tại tổ đình Vũ Lăng (Hà Nội).

Shimizu Masaaki清水政明và Lee Kuei Min李貴民, thuyết trình ngày 2 tháng 7 năm 2019 tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, chủ đề: “Đại báo phụ mẫu ân trọng kinh大報父母恩重經 Trung-Việt bản bản giải âm nghiên cứu大報父母恩重經中越版本解音研究.”

Tính Định diễn âm, Thích Tiến Đạt dịch. 2022. Chư kinh diễn âm. Hà Nội: Nhà xuất bản Tôn giáo.

Thích Đàm Vân (thế danh Nguyễn Thị Thuận). 2014. Nghiên cứu nhóm tác phẩm diễn Nôm của Bồ Tát giới pháp danh Tính Định. Luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Hán Nôm, Đại học Sư phạm Hà Nội.

Thích Đàm Vân (thế danh Nguyễn Thị Thuận). 2015. “Vài nét về tác gia pháp danh Tính Định và nhóm tác phẩm diễn Nôm kinh Phật tại chùa Xiển Pháp”. Tạp chí Hán Nôm 1 (128): 25-32.

Thích Đồng Dưỡng. 2010. “Giới thiệu con người và sự nghiệp Thiền sư Tính Quảng”. Tạp chí Khuông Việt 9: 102-108. Sửa chữa và bổ sung khá nhiều tại http://lytranvien.blogspot.com/2011/05/gioi-thieu-con-nguoi-va-su-nghiep-thien.html. Truy cập ngày 15/10/2020.

Thích Minh Tâm. 2002. “Một bản kinh Tịnh Độ diễn Nôm”. Trang 517-527 trong Thông báo Hán Nôm học năm 2001. Hà Nội: Viện Nghiên cứu Hán Nôm xuất bản.

Thiền sư Tính Định diễn âm, Cư sĩ Nguyễn Văn Quyền (Đệ tử Học Phật) phiên dịch, chú thích. 2021. Chư kinh diễn âm (kinh Di Đà, kinh Nhân quả). Hà Nội: Nhà xuất bản Tôn giáo.

Vương Nhật Hưu 王日休. 1160. 《龙舒净土文》thu nhập trong Đại Chánh Tân tu Đại tạng kinh, quyển thứ 47, số 1970. http://tripitaka.cbeta.org/T47n1970_001

Vương Thị Hường. 2000. “Danh sách sách Hán Nôm in tại đền Ngọc Sơn, Hà Nội,” Tạp chí Hán Nôm 1 (42): 89-96.

Vương Thị Hường. 2013. “Chùa Xiển Pháp, Hà Nội-ngôi chùa và những cuốn sách kinh Phật”. Tạp chí Hán Nôm 5 (120): 62-67.

Xiển Pháp tự bi ký (số 1) 闡法寺碑記, dựng năm 1881, tại số nhà 1, ngách 2/20, ngõ Cát Linh, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội.

Xiển Pháp tự bi ký (số 2) 闡法寺碑記, dựng năm 1882, tại số nhà 1, ngách 2/20, ngõ Cát Linh, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội.




DOI: http://dx.doi.org/10.1172/vjossh.v9i1.4947

Refbacks

  • There are currently no refbacks.


=====================================================

TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

ISSN 2354-1172