Làng xã và ruộng đất ở huyện Chương Đức (phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam Thượng) đầu thế kỷ XIX qua tài liệu địa bạ

Abstract

Địa bạ nói chung, địa bạ triều Nguyễn nói riêng là loại sổ ghi chép lại tình hình ruộng đất của các đơn vị hành chính cấp cơ sở xã, thôn, phường, sở, trại, giáp, ấp, v.v. trong cả nước. Các địa phương lập địa bạ theo lệnh của triều đình, trên cơ sở đo đạc, mô tả cụ thể, tỉ mỉ, các thông tin từ tổng quát đến chi tiết theo những quy định trong việc lập địa bạ. Các thông tin đưa vào địa bạ gồm: tên đơn vị hành chính, vị trí địa lý và ranh giới giữa các đơn vị hành chính ở bốn mặt đông, tây, nam, bắc; tổng diện tích của công tư điền thổ và các loại đất đai khác; diện tích công điền, tư điền; tên xứ đồng, diện tích, tên chủ sở hữu của từng thửa ruộng; giáp giới bốn mặt đông, tây, nam, bắc của các xứ đồng, của mỗi thửa ruộng; họ tên các chức dịch kê khai và lập địa bạ. Từ những thông tin đó, người nghiên cứu có thể dựng lên một bức tranh chân thực về quy mô làng xã, đơn vị hành chính, những vấn đề về ruộng đất, vai trò của phụ nữ, đội ngũ chức sắc ở các làng xã, v.v.. Khai thác địa bạ huyện Chương Đức, bài viết này phác họa vài nét về quy mô làng xã, các đơn vị hành chính cấp cơ sở và tình hình ruộng đất, sở hữu ruộng đất của toàn huyện Chương Đức vào đầu thế kỷ XIX.

Ngày nhận 01/8/2022; ngày chỉnh sửa 18/10/2022; ngày chấp nhận đăng 30/12/2022