Tác động của công tác dẫn thủy nhập điền tới kinh tế tỉnh Vĩnh Yên đầu thế kỷ XX

Trần Xuân Hùng, Nguyễn Thúy Hiền

Abstract


Sau khi cơ bản bình định được Việt Nam, thực dân Pháp đã tiến hành công cuộc khai thác thuộc địa. Trong quá trình đó, người Pháp đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng nhằm tối đa hóa lợi nhuận kinh tế cho chính quyền thực dân. Tại tỉnh Vĩnh Yên (thuộc phần lớn tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay), chính quyền thực dân Pháp tập trung đầu tư, khai thác lĩnh vực nông nghiệp - thế mạnh kinh tế của tỉnh lúc bấy giờ. Trong bối cảnh đó, công tác dẫn thủy nhập điền được chú trọng và từng bước được hiện đại hóa. Đây là hoạt động không phải mới trong lĩnh vực nông nghiệp, tuy nhiên, người Pháp đã sử dụng các phương thức mới cho hoạt động dẫn nước vào đồng ruộng so với cách làm truyền thống của người Việt. Bài viết này tập trung làm rõ phương thức dẫn thủy nhập điền của người Pháp thực hiện ở Vĩnh Yên đầu thế kỷ XX và đánh giá tác động của công tác này tới kinh tế tỉnh Vĩnh Yên những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt là nông nghiệp.

Ngày nhận 01/10/2021; ngày chỉnh sửa 07/01/2022; ngày chấp nhận đăng 22/6/2022


Keywords


dẫn thủy nhập điền; nông nghiệp; tỉnh Vĩnh Yên

References


Bulletin économique de l’Indochine, 11-12/1915. 1915. Hanoi-Haiphong: Imprimerie d’Extrême-Orient (Tập san kinh tế Đông Dương, 11-12/1915. 1915. Hà Nội - Hải Phòng: Nhà in Viễn Đông).

Bulletin économique de l’Indochine. 1925. Hanoi: Gouvernement Général de l’Indochine (Tập san kinh tế Đông Dương. 1925. Hà Nội: Phủ Toàn quyền Đông Dương).

Bulletin économique de l’Indochine. 1927. Hanoi: Gouvernement Général de l’Indochine (Tập san kinh tế Đông Dương. 1927. Hà Nội: Phủ Toàn quyền Đông Dương).

Bulletin économique de l’Indochine. 1938. Hanoi: Direction des Services Économiques de l’Indochine (Tập san kinh tế Đông Dương. 1938. Hà Nội: Sở Kinh tế Đông Dương).

Chassigneux. 1912. L’Irrigation dans le delta du Tonkin. Paris: Librairie Ch. Delagrave (Chassigneux. 1912. Tưới nước ở đồng bằng Bắc Kỳ. Paris: Nhà sách Ch. Delagrave).

Direction de l’Agriculture, des Forêts et du Commerce de l’Indochine, Rapports économique de la province de Vinh Yen 1900-1909 (Nha nông lâm và thương mại Đông Dương, Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên 1900-1909, Ký hiệu 75, Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Gourou Pierre. 2015. Người nông dân châu thổ Bắc Kỳ. Bản dịch tiếng Việt. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ.

Henri Le Grauclaude. 1933. Les eaux, disciplinées ont mis en déroute la famine. Hue - Hanoi: Presse populaire de L’Empire D’Annam (Henri Le Grauclaude. 1933. “Việc quy hoạch thủy lợi đã giúp đẩy lùi nạn đói”. Báo chí phổ thông của Đế quốc An Nam. Huế - Hà Nội: Nhà xuất bản Đại chúng Đế quốc An Nam).

L’Éveil Économique de l’Indochine (3/6/1923) (Tuần báo Thức tỉnh Kinh tế Đông Dương (3/6/1923)).

La Dépêche Coloniale Illustrée (15/1/1912) (Tin điện thuộc địa được minh họa bằng tranh).

Lễ khánh thành công việc đào sông dẫn thủy nhập điền ở tỉnh Vĩnh Yên. 1923. Lưu tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, ký hiệu KM.2907(17).

L'Hydraulique agricole en Indochine: Inauguration des canaux d'irrigation du Vinh Yen (Tonkin). 1923. Hanoi: Imprimerie D’Extrême-Orient (Thủy nông ở Đông Dương: Lễ khánh thành kênh tưới nước ở Vĩnh Yên (Bắc Kỳ). 1923. Hà Nội: Nhà in Viễn Đông. Lưu tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, ký hiệu KM3301).

Nha học chánh Vĩnh Yên. 1939. Địa chí tỉnh Vĩnh Yên. Hà Nội: Nhà in Thuy Ky.

Pouyanne. A. A. 1931. L’hydraulique agricole au Tonkin. Hanoi: Imprimerie d’Extrême-Orient (Pouyanne A. A. 1931. Thủy nông tại Bắc Kỳ. Hà Nội: Nhà in Viễn Đông).

Phủ Toàn quyền Đông Dương. 1915. Nghị định ngày 22/8/1915 liên quan đến thời hạn cung cấp đá xây đập Liễn Sơn (Vĩnh Yên); Nghị định ngày 31/10/1915 hủy bỏ hợp đồng cung cấp đá xây dựng đập Liễn Sơn (Vĩnh Yên), Ký hiệu GGA. 76 (138, 262). Bản lưu tại Kho Địa chí Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1902. Công trình tưới tiêu ở HAU Vĩnh Yên năm 1902. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001378.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1904. Báo cáo kinh tế, chính trị và thống kê thương mại tỉnh Vĩnh Yên năm 1904. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001377.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1912. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1911. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001375.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1916. Báo cáo chính trị và kinh tế của tỉnh Vĩnh Yên năm 1915. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001383.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1934. Kết quả kinh tế do việc tưới tiêu mang lại cho nghề trồng lúa của tỉnh Vĩnh Yên năm 1933. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001376.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1942. Báo cáo kinh tế của tỉnh Vĩnh Yên năm 1941. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001367.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. Phong trào khai thác thuộc địa ở tỉnh Vĩnh Yên năm 1935, 1941. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001366.

Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. Tình hình khai thác thuộc địa tỉnh Vĩnh Yên 1931-1940. Tài liệu lưu tại Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001365.

Résidence Supérieure au Tonkin (1936), Rapport économique de 1935 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1936. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1935, ký hiệu 74368. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin (1940), Rapport économique de 1939 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1940. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1939, ký hiệu 74373. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1930. Rapport économiques annuels des provinces de Thai Nguyen, Tuyen Quang, Yenbay et Vinh Yên de l’année 1929 (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1930. Báo cáo kinh tế thường niên các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bái và Vĩnh Yên năm 1929, Ký hiệu 78473-03, Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1934. Rapport économique de 1933 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1934). Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1933, Ký hiệu 74366, Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1935. Rapport économique de 1934 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1935. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1934, ký hiệu 74367. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1937. Rapport économique de 1936 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1937. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1936, ký hiệu 74369. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1939. Rapport économique de 1938 de la province de Vinh Yen (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1939. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1938, ký hiệu 74372. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Résidence Supérieure au Tonkin. 1941. Rapport économique de la province de Vinh Yen pour l’année 1940 (Phủ Thống sứ Bắc Kỳ. 1941. Báo cáo kinh tế tỉnh Vĩnh Yên năm 1940, ký hiệu 74374. Lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).

Tessier Olivier. 2012. “Quy hoạch thủy lợi vùng đồng bằng sông Hồng: nhìn nhận lịch sử về vai trò của nhà nước phong kiến và nhà nước thuộc địa (thế kỷ XII đến nửa đầu thế kỷ XX)”. Les journées de Tam Dao. Truy cập tại http://www.tamdaoconf.com/vi/2013/07/20/quy-hoach-thuy-loi-vung-dong-bang-song-hong-nhin-nhan-lich-su-ve-vai-tro-cua-nha-nuoc-phong-kien-va-nha-nuoc-thuoc-dia-the-ky-xii-den-nua-dau-the-ky-xx/, ngày 20/11/2021.

Trần Phương Diễm (chủ biên). 2001. Nông dân với công tác thủy lợi. Hà Nội: Nhà xuất bản Nông nghiệp.

Trần Quốc Thưởng (chủ biên), Vũ Thanh Te. 2007. Đập tràn thực dụng. Hà Nội: Nhà xuất bản Xây dựng.

Về việc kiểm tra các khu vực trồng trọt của các tỉnh Bắc Kỳ năm 1940. Tài liệu lưu tại Kho Địa chí Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, ký hiệu DCT.001417.




DOI: http://dx.doi.org/10.1172/vjossh.v8i3.1067

Refbacks

  • There are currently no refbacks.


=====================================================

TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

ISSN 2354-1172